Nigella sativa L: Związki czynne, aktywność biologiczna.

Obszerne fragmenty pracy: Nigella sativa L: Związki czynne, aktywność biologiczna. Autorami tego artykułu, zamieszczonego w Herba Polonica Vol. 55 No 1 2009, są: Prof. Dorota Mańkowska i Prof. Wiesława Bylka z Katedry i Zakładu Farmakologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu.

,,Tradycyjnie nasiona czarnuszki siewnej stosuje się w schorzeniach górnych dróg oddechowych (przeziębieniach, kaszlu, w nieżycie i zapaleniach oskrzeli, przy nawracających infekcjach w terapii reumatyzmu i alergiach, w dolegliwościach trawiennych oraz u pacjentów z podwyższonym poziomem cukru we krwi, a także przy źle gojących się ranach, przy zmianach trądzikowych, łuszczycy i grzybicy skóry.”

,,W lecznictwie stosuje się zmielone nasiona (zwykle 2 – 5 g dwa razy dziennie), napar, odwar lub nalewkę przyrządzoną z nasion, a także olej w dawce: 500 do 1000 mg, dwa do trzech razy dziennie, który jest otrzymywany przez tłoczenie nasion na zimno.”

AKTYWNOŚĆ BIOLOGICZNA

Działanie przeciwcukrzycowe

,,Mechanizm działania przeciwcukrzycowego polega na obniżeniu stresu oksydacyjnego i utrzymaniu integralności komórek trzustkowych, korzystnym wpływie na regenerację i proliferację beta komórek trzustki.”

,,Olejek eteryczny i tymochinon u szczurów z indukowaną cukrzycą, powodowały obniżenie poziomu glukozy i wzrost wydzielania insuliny. Poza tym szczególnie olejek eteryczny wywoływał biochemiczną oraz morfologiczną poprawę w nerwach kulszowych u szczurów. Pozwala to przypuszczać, że olejek i tymochinon mogą być skuteczne w łagodzeniu neuropatii obwodowych.”

Działanie przeciwnowotworowe

,,Mechanizm działania przeciwnowotworowego czarnuszki siewnej polegać może na hamowaniu syntezy kwasów nukleinowych, wpływie na cykl komórkowy, hamowaniu angiogenezy i metastazy i pobudzaniu czynności limfocytów i makrofagów, stymulacji syntezy cytokin, skierowanych przeciwko antygenom rakowym, a także na wywołaniu apoptozy w komórkach nowotworowych oraz na działaniu przeciwutleniającym.”

,,Tymochinon powodował spadek liczby komórek raka okrężnicy… i wykazywał działania przeciwnowotworowe także na drodze apoptozy. Wywoływał również apoptozę komórek HEp–2 gruczolaka krtani oraz komórek raka okrężnicy. Związek ten działał selektywnie na komórki nowotworowe, natomiast nie wpływał na morfologię oraz proliferację komórek prawidłowych.”

,,Olej z nasion czarnuszki zależnie od stężenia hamował wytwarzanie przez komórki nowotworowe włókniakomięsaka HT 1080 substancji fibrynolitycznych. Mechanizm działania przeciwnowotworowego przypuszczalnie polega też na zahamowaniu przerzutów guza i metastazy.”

Działanie antyoksydacyjne

,,Olej i olejki eteryczne oraz jego składniki wykazywały działania antyoksydacyjne. Z tej aktywności wynika m.in. działanie ochronne nastawione przeciw zmianom miąższu wątroby i nerek, wywołanym różnymi toksynami u zwierząt laboratoryjnych, a także działanie przeciwzapalne.”

,,Kolejne badania in vitro potwierdzają antyoksydacyjną aktywność oleju z czarnuszki. Silna właściwość zmiatania wolnych rodników była skorelowana z zawartością wielonienasyconych kwasów tłuszczowych.”

Działanie przeciwzapalne

,,Silna, w porównaniu z tymochinonem, aktywność oleju może być związana z wpływem kwasu eikozadienowego. Działanie przeciwzapalne oleju było porównywalne z aktywnością aspiryny w dawce 100 mg/kg.”

Działanie przeciwwrzodowe

,,Jedną z przyczyn choroby wrzodowej jest obniżenie aktywności enzymów antyutleniających, jako wynik wzmożonej aktywności reaktywnych form tlenu. Przeciwwrzodowe działanie oleju z czarnuszki wynikało z poprawy aktywności antyoksydacyjnej. Za działanie to odpowiedzialny był tymochinon oraz wielonienasycone kwasy tłuszczowe.”

,,Nasiona i tymochinon wykazywały działanie ochronne na błonę śluzową żołądka. Tymochinon powodował zmniejszenie uszkodzenia błon śluzowych żołądka, ale w mniejszym stopniu niż olej czy nasiona czarnuszki.”

Działanie hepatoochronne

Podawanie oleju z czarnuszki królikom, u których stosowano Ccl4 jako hepatotoksynę, powodowało wzrost aktywności enzymów przeciwutleniających obniżonych toksyną, poprawę obrazu krwi, profilu lipidowego, zmniejszenie podwyższonego poziomu nadtlenków lipidów i enzymów wątrobowych, a także zapobiegało zwłóknieniu wątroby. Codzienne podawanie doustnie oleju, [800 mg/kg], przez cztery tygodnie szczurom intoksykowanym Ccl4 wywierało korzystny wpływ na profil lipidowy.”

Działanie ochronne na miąższ nerek

,,Tymochinon podawany szczurom, u których za pomocą doksycykliny wywołano zmiany toksyczne w obrębie serca i nerek, przeciwdziałał im, a także przywracał do normy poziom markerów stresu oksydacyjnego.”

Działanie przeciwbólowe i rozkurczowe.

,,Olej podawany doustnie (50 do 400 mg/kg) hamował reakcję nocyceptywną spowodowaną przez termiczną, mechaniczną i chemiczną stymulację nocyceptorów u myszy. Działanie oleju jest częściowo związane z aktywnością tymochoninu.”

Działanie ochronne przed promieniowaniem

,,Czarnuszka siewna zapobiegała uszkodzeniom wywołanym naświetlaniem jonizującym w radioterapii.”

Działanie na układ sercowo naczyniowy i układ moczowy

,,Maceraty z nasion czarnuszki wykazywały silne hamujące działanie na częstość akcji serca, jego kurczliwość, silniejsze od działania diltiazemu.”

,,Olejek lotny z nasion czarnuszki siewnej podawany dożylnie szczurom powodował dawkozależne obniżenie ciśnienia tętniczego krwi.”

,,Olej przyczyniał się do wzrostu obniżonego poziomu erytrocytów i białych komórek krwi.”

,,Tymochinon i olej z czarnuszki działały ochronnie przed hiperhomocysteinemią indukowaną u gryzoni metioniną, prowadzącą do miażdżycy tętnic wieńcowych, mózgowych i obwodowej choroby naczyniowej.”

,,Olej z nasion oraz tymochinon, hamując peroksydację lipidów, zmniejszały zmiany będące następstwem procesów zachodzących wskutek reperfuzji po niedokrwieniu w hipokampie u szczurów.”

Działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybiczne i przeciwwirusowe

,,Olejek lotny, wyciąg eterowy z nasion, a także tymohydrochinon hamowały wzrost bakterii patogennych, szczególnie Gram-dodatnich. Wyciąg eterowy działał synergicznie ze streptomecyną, gentamycyną, erytromycyną, tobramycyną, doksycykliną.”

,,Olejek hamował wzrost 37 drobnoustrojów pasożytujących w jelitach, głównie: Shigella dysenteriae, S. Flexneri, S. Sonnei, S. Boydii.”

,,Olej podawany dootrzewnowo w trzecim dniu infekcji myszom zainfekowanym cytomegalowirusem mysim hamował replikację wirusa w śledzionie i wątrobie.”

Działanie przeciwrobacze

,,Olej oraz tymochinon okazały się skuteczne w przypadku zakażenia przywrą Schistosoma mansoni, wpływając na poprawę funkcji wątroby i systemu immunologicznego zmienionych w infekcjach S. mansoni, nie powodując jednocześnie żadnych działań ubocznych w testowanych dawkach.”

Badania kliniczne

,,Badania kliniczne potwierdzające różnorodną aktywność czarnuszki siewnej, wykazaną w pracach biochemicznych i farmakologicznych na zwierzętach, są jak dotąd nieliczne. Dotychczas opublikowane dotyczą wpływu na przebieg schorzeń alergicznych: astmy, kataru, zmian skóry.”

,,Pacjentom ze schorzeniami alergicznymi, (alergiczny katar, objawy astmy oskrzelowej, egzema azotopowa), podawano kapsułki zawierające 500 mg oleju z czarnuszki. I tak:

W pierwszej grupie podawano olej trzy razy dziennie po jednej kapsułce przez okres ośmiu tygodni.

W drugiej grupie, pacjenci otrzymywali trzy razy dziennie po dwie kapsułki przez okres sześciu do ośmiu tygodni.

Po tym okresie leczenia olejem, stwierdzono, że istotnie poprawiły się kliniczne objawy choroby w pierwszej i drugiej grupie. Szczególnie u dzieci. U 80% dzieci zmniejszył się katar sienny, złagodzeniu uległy objawy astmy”.

,,Z badań wynika, że olej z czarnuszki może być środkiem pomocniczym w leczeniu dolegliwości alergicznych.”